Akt notarialny to dokument sporządzany przez notariusza, który ma szczególną moc dowodową i często jest wymaganą formą przeprowadzenia istotnych czynności prawnych, takich jak sprzedaż nieruchomości, darowizna, testament czy ustanowienie służebności. Ze względu na swoją doniosłość, akt notarialny jest powszechnie postrzegany jako dokument niemal nie do podważenia.
W praktyce prawniczej jednak zdarzają się sytuacje, w których możliwe jest podważenie aktu notarialnego w sądzie. Warto więc wiedzieć, kiedy akt notarialny jest nieważny i jakie przesłanki mogą prowadzić do jego unieważnienia. Tych informacji dowiecie się Państwo po zapoznaniu się z naszym dzisiejszym wpisem.
Kiedy można podważyć akt notarialny?
Podważenie aktu notarialnego jest możliwe w określonych sytuacjach przewidzianych przez przepisy prawa. Choć sam fakt, że dokument został sporządzony przez notariusza, nadaje mu domniemanie prawdziwości, to nie oznacza, że jest on niepodważalny. Akt notarialny można zakwestionować, jeżeli istnieją przesłanki wskazujące na jego nieważność albo na to, że doszło do naruszenia prawa podczas dokonywania czynności prawnej.
Czynność prawna zawarta w akcie notarialnym może zostać uznana za nieważną z różnych przyczyn: może to być brak zdolności do czynności prawnych jednej ze stron, działanie pod wpływem błędu lub groźby, brak wymaganej formy prawnej, jak również sprzeczność z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. W takich sytuacjach możliwe jest złożenie pozwu o unieważnienie aktu notarialnego do właściwego sądu cywilnego.
Jakie są przesłanki unieważnienia aktu?
Unieważnienie aktu notarialnego opiera się na podstawach wynikających z przepisów Kodeksu cywilnego. Przede wszystkim, akt notarialny może być podważony, jeśli zawiera czynność prawną, która jest z mocy prawa nieważna. Nieważność aktu notarialnego może wynikać np. z braku świadomości lub swobody działania jednej ze stron – dotyczy to sytuacji, gdy osoba podpisująca akt nie rozumiała jego treści lub była pod wpływem presji.
Kolejną przesłanką jest brak zdolności do czynności prawnych – jeżeli osoba uczestnicząca w czynności była ubezwłasnowolniona lub niepełnoletnia, akt może zostać uznany za nieważny. Nieważność aktu notarialnego może wynikać również z naruszenia przepisów formalnych – przykładowo, jeżeli notariusz dopuścił się poważnych uchybień proceduralnych, takich jak nieobecność wymaganych świadków, niewłaściwe pouczenia stron lub brak zachowania formy aktu notarialnego w sytuacji, gdy była ona obowiązkowa.
Błędy w akcie notarialnym mogą również stanowić podstawę do jego podważenia. Nie chodzi tu jednak o drobne literówki, ale o istotne nieścisłości, które wpływają na treść czynności prawnej – np. błędne określenie przedmiotu umowy, pomyłki w danych stron, czy błędna kwalifikacja prawna czynności.
Ile trwa postępowanie o podważenie aktu?
Postępowanie o podważenie aktu notarialnego prowadzone jest przed sądem cywilnym i zazwyczaj ma charakter sporu sądowego o stwierdzenie nieważności czynności prawnej. Czas trwania takiego postępowania zależy od wielu czynników – w tym od stopnia skomplikowania sprawy, liczby uczestników postępowania, obciążenia sądu oraz konieczności przeprowadzenia dowodów (na przykład przesłuchań świadków czy opinii biegłych).
W praktyce, sprawy o unieważnienie aktu notarialnego mogą trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Szczególnie skomplikowane przypadki – np. dotyczące spadków lub dużych transakcji nieruchomościowych – mogą być rozstrzygane w kilku instancjach, co dodatkowo wydłuża cały proces. Istotne jest, aby pozew o unieważnienie aktu notarialnego był dobrze przygotowany pod względem prawnym i dowodowym, ponieważ sąd będzie oceniał zarówno formalną stronę dokumentu, jak i okoliczności zawarcia czynności.
Czy każdy błąd unieważnia akt notarialny?
Nie każdy błąd w akcie notarialnym prowadzi automatycznie do jego nieważności. Drobne pomyłki, takie jak błędy literowe, nieścisłości w zapisie daty czy mało istotne nieprecyzyjności, zazwyczaj nie wpływają na ważność czynności prawnej. Takie błędy mogą zostać sprostowane w drodze aneksu lub protokołu notarialnego, bez potrzeby angażowania sądu.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku poważniejszych uchybień, które rzutują na istotę czynności prawnej. Jeśli błędy w akcie notarialnym prowadzą do błędnego określenia stron, przedmiotu umowy lub warunków transakcji, może to być podstawą do stwierdzenia nieważności czynności. Również sytuacja, w której notariusz działał niezgodnie z obowiązującymi przepisami, może skutkować unieważnieniem aktu notarialnego.
Podważenie aktu notarialnego wymaga więc nie tylko istnienia błędu, ale przede wszystkim jego wpływu na ważność czynności prawnej. Sąd cywilny bada, czy błąd miał charakter istotny i czy mógł doprowadzić do zawarcia czynności sprzecznej z wolą stron lub z przepisami prawa. Kancelaria prawna Warszawa oferuje profesjonalną pomoc prawną.
Warto przeczytać też: Dowody na zasiedzenie nieruchomości